صنعت پتروشیمی اقتصاد ایران را نجات می دهد؟

به گزارش پایگاه خبری بورس پرس به نقل از خبر آنلاین، پتروشیمی ها یک گام جلوتر از صنایع دیگر ایستاده اند. آمار و درآمدهای ارزی نشان می دهد بعد از نفت،مهمترین صنعت ارزآور کشور،پتروشیمی است.صنعتی که دیگر هیچ کارشناس و اقتصاددانی هم نمی تواند بگوید،اثری از بهره وری در آن نیست.

پتروشیمی ها، فرزندان نفت اند که با تبدیل منابع نفت و گاز به محصولات نهایی می توانند ارزش مضاعفی به این منابع ببخشند. براساس برنامه ششم توسعه، دستیابی به سهم ۳۴ درصدی از کل ارزش تولید محصولات پتروشیمی در خاورمیانه و کسب جایگاه نخست پتروشیمی در منطقه که در افق چشم انداز ۱۴۰۴ بر آن تاکید شده،از مهمترین اهدافی است که این صنعت را مهمترین صنعت در کشور قرار داده است.

اگرچه خاورمیانه با داشتن منابع بزرگ نفتی و ذخایر عظیم گازی به ویژه در منطقه خلیج فارس کانون انرژی جهان توصیف می‌شود اما در این صنعت هم رقبا بسیارند.درمنطقه خاورمیانه ۲۵ درصد از کل نفت وارداتی آمریکا، ۲۶ درصد از نفت وارداتی اروپا و ۶۷ درصد از نفت وارداتی آسیا از طریق این منطقه تامین می شود.

توسعه صنایع پتروشیمی بر کسی پوشیده نیست. فروش نفت به صورت خام علاوه بر آنکه ضرر های اقتصادی را در نتیجه قیمت پایین تر نفت خام نسبت به محصولات پتروشیمیایی متوجه کشور می کند، منجر به عقب ماندگی صنایع در تکمیل زنجیره تولید می شود. ضمن آنکه تولید صنایع پتروشیمیایی جدا از آنکه نیاز داخلی برای واردات آن ملموس است، بازار بهتری در بخش بین الملل نسبت به نفت خام دارد.

تجربه نشان داده  که در دوران تحریم تنوع محصولات توانست کشور را از ضربه اقتصادی نجات دهد و با وجود اعمال تحریم علیه فروش نفت ایران، به دلیل نیاز بازارهای جهانی، فشار تحریم ها نتوانست به صادرات محصولات پتروشیمیایی آسیبی وارد آورد.

آمارهای شبهه برانگیز

با نگاهی به آمارها این نکته به ذهن می آید که پیشرفت صنایع پتروشیمی در سال های برنامه چهارم توسعه شتاب بیشتری داشته است. آنطور که آمارها می گویند ایران در سال های 84 تا 89 یعنی طی برنامه چهارم توسعه به ترتیب 1.1 ، 1.2 ، 2 ، 2.1 ، 2.2 و 2.4 درصد از بازار پتروشیمی جهان را در اختیار داشته است. این صنایع در برنامه پنجم توسعه رشد چندانی نداشته، به بیانی دیگر صنایع پتروشیمی کشور در سال های 90 تا 94 به ترتیب 2.4 ، 2.3 ، 2.3 ، 2.2 و 2.3 درصد از بازار پتروشیمی جهانی را از آن خود کرده است.

در بازارهای خاورمیانه هم وضع به همین منوال بود به طوری که در بررسی آمارها متوجه می شویم، ایران در سال های برنامه چهارم توسعه یعنی همان سال های 84 تا 89 به ترتیب 20.4 ، 29.2 ، 38.1 ، 44 ، 49.5 و 51.1 درصد از سهم بازار خاورمیانه را در اختیار داشته است. اما در سال های برنامه پنجم توسعه، یعنی سال های 90 تا 94 سهم ایران از بازار پتروشیمی خاورمیانه به ترتیب 54.5 ، 55.7 ، 56.7 ، 57.1 و 57.9 بوده است.

اگر بخواهیم این آمارها را به زبان ساده تر توضیح دهیم می توان گفت سهم ایران از بازار های جهانی در برنامه های چهارم و پنجم توسعه در مجموع 1.5 درصد رشد داشته است. بیشترین میزان افزایش این سهم مربوط به سال های 89 و 90 که برابر 2.4 بوده است. در برنامه پنجم توسعه بیشترین میزان ثبات یعنی 2 درصد از سهم بازار شکل گرفته است.

در بازار خاورمیانه بیشترین میزان افزایش سهم بازار مربوط به سال های برنامه چهارم برابر با 8 درصد رشد بوده است. بیشترین میزان افزایش سهم بازار خاورمیانه هم به سال 88 با 25.9 درصد رشد تعلق می گیرد. در برنامه پنجم توسعه سهم بازار خاورمیانه از ابتدا تا پایان سال 94 نزدیک به 2 درصد کاهش داشته است.

برجام پتروشیمی، سوغات دولت یازدهم

آنچه که تا اینجای کار به نظر می آید این است که سهم ایران در سال های برنامه چهارم توسعه یعنی در دولت نهم و دهم در بازارهای بین المللی و خاورمیانه رشد بسزایی داشته اما در سال های برنامه پنجم یعنی انتهای دولت دهم و ابتدای دولت یازدهم شاهد کاهش سهم صنایع پتروشیمی کشور در این بازارها بوده ایم.

در واقع این آمارها بدان معنا نیست که تولید محصولات پتروشیمیایی ایران کم شده، بلکه در سال 89 که شاهد کاهش سهم ایران در بازارها هستیم، ایران در تولید محصولات پتروشیمیایی به رکورد خوبی دست پیدا کرد. در برنامه پنجم نیز تولیدات صنایع پتروشیمیایی هم از لحاظ وزنی و هم از منظر در آمدی رشد چشمگیری داشته و در سال 94 باز هم شاهد ثبت رکورد در تولیدات بوده ایم.

در واقع دولت یازدهم با برجام توانست تحول گسترده ای در صنایع پتروشیمی کشور شکل دهد. ضمن آنکه در سال 94 با بهره برداری از چند طرح پتروشیمی جان تازه ای به این صنعت داد. در کنار این اتفاقات با شدت گرفتن شتاب توسعه فازهای پارس جنوبی تأمین خوراک پتروشیمی ها تسهیل شد و صنایع پتروشیمی امید تازه ای برای رشد پیدا کردند.

با اجرایی شدن برجام اجرای زنجیره تولید در کشور تقویت شد و با ایجاد ارتباطات بین المللی، غول های پتروشیمیایی جهان راهی ایران شدند تا سهمی در این توسعه داشته باشند. BASF، اکسنس و لینده آلمان و توتال فرانسه، از جمله شرکت های بزرگ فعال در زمینه پتروشیمی بودند که به کشور ما آمدند.

مزیت های یک صنعت

تردیدی نیست که در سال های اخیر با کاهش ناگهانی بهای نفت خام، تولید کنندگان به این نتیجه رسیده اند که خام فروشی تنها از دست دادن سرمایه و ذخایر است بدون آنکه بتوان از آن برای توسعه کشور برنامه ریزی کرد. در همین راستا در چند سال گذشته صنایع پتروشیمی در جهان رشد بسیاری داشته و رقابت از فروش نفت به سمت جنگ برای تصاحب بازار پتروشیمی در جهان تبدیل شده که این امر موجب کاهش سهم ایران از بازارهای خاورمیانه و جهانی شده است.

دولت یازدهم با درک این مساله برنامه های گسترده ای چیده است. افتتاح زنجیره ای مجتمع های پتروشیمی در دهه فجر امسال را شاید بتوان نمود بارز این تلاش ها دانست.

ایران برنامه دارد تا پایان برنامه ششم توسعه به سهم 4.8 درصدی بازار جهانی از صنایع پتروشیمی دست یابد یعنی رشدی حدود 2 برابر و برای این مهم توجه و درک جایگاه پتروشیمی از سوی مدیران و مسئولان ضروری است. از طرف دیگر با این رشد ایران قادر خواهد بود تا پایان برنامه ششم به سهم 38 درصد از صنایع پتروشیمی خاورمیانه دست یابد که مستلزم برنامه ریزی گسترده و همکاری همه عوامل و دست اندرکاران است. 

براین اساس دستیابی به سهم 4.8 درصدی صنایع پتروشیمی در بازار جهانی و همچنین سهم 38 درصدی بازار خاورمیانه تا پایان برنامه ششم توسعه چندان دور از ذهن نیست.

انتهای پیام