به گزارش پایگاه خبری بورس پرس روزنامه همشهری در گزارشی اعلام کرد: حسن روحانی احتمالا در روزهای آخر همین هفته ، زیر موج فشارها و هشدار رسانه های مخالف دولت، راهی ژاپن خواهد شد.
پیش‌تر شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن 22 و 23 خرداد به تهران سفر کرده و با رهبر انقلاب و رئیس‌جمهور دیدار کرده بود. در آن زمان گفته می‌شد هدف آبه از سفر به تهران، میانجیگری بین ایران و آمریکا است. هدفی که البته محقق نشد اما حالا اخبار تازه دریافتی نشان می‌دهد دریچه‌هایی به سوی مذاکره باز شده و حتی طرفین، ظاهرا برای اثبات حسن‌نیت، هفته گذشته دو زندانی ایرانی و آمریکایی را در سوئیس مبادله کردند. گفته می‌شود در جریان سفر روحانی به توکیو هم، احتمالا ژاپن با چراغ سبز آمریکا سه امتیاز تجاری و ضدتحریمی برای ایران قائل خواهد شد.
اعلام معافیت ژاپن از تحریم نفتی علیه ایران، ایجاد یک کانال مالی بین تهران و توکیو و آزادسازی دست‌کم 1.5میلیارد دلار از دارایی‌های ارزی ایران ناشی از صادرات قبلی نفت به ژاپن، سه احتمالی است که انتظار می‌رود در جریان سفر روحانی به توکیو و دیدار با شینزوآبه رخ دهد. اتفاقی که می‌تواند بخشی از پازل آغاز مذاکرات احتمالی غیرمستقیم بین ایران و آمریکا در حضور سران کشورهای طرف برجام باشد.
آنچه گذشت
پس از ناکامی امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه برای ایجاد یک پل ارتباطی برای نجات برجام در هفته گذشته از یک سو وزیر خارجه عمان به ایران آمد و از سوی دیگر سوئیس هم به‌عنوان حافظ منافع آمریکا در ایران اعلام کرد: یک کانال مالی جدید با هدف مبادلات تجاری برای برنامه‌های بشردوستانه ایجاد خواهد کرد.
در این میان مبادله یک شهروند آمریکا و یک دانشمند ایرانی با وساطت دولت سوئیس به‌عنوان حافظ منافع آمریکا در ایران گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال توافق بزرگ را تقویت کرده است. پیش از این حسن روحانی گفته بود: درصورتی که آمریکا حاضر به لغو همه تحریم‌ها شود، حاضر است در حضور سران کشورهای حاضر در برجام با دونالد ترامپ همتای آمریکایی دیدار کند.
آیا سفر رئیس‌جمهور ایران به ژاپن و امیدواری ترامپ به مذاکرات تهران - توکیو می‌تواند گره ایجاد شده در برجام توسط آمریکا را باز کند؟ انتقادهای برخی جریان‌های اصولگرا هم مبنی بر اینکه روحانی باید مراقب باشد تا در توکیو، کلاهی مثل برجام را بر سر نگذارند، نشانه‌های آشکاری از دلواپسی آنها از احتمال توافق غیرمستقیم با وساطت نخست‌وزیر ژاپن است. البته دیوار بی‌اعتمادی بین ایران و آمریکا به قدری بلند و چالش‌های بین دو کشور زیاد است که توافق زودهنگام بر سر برجام را با تردیدهای جدی مواجه می‌سازد. هرچند ترامپ پس از تبادل اخیر شهروند آمریکایی با دانشمند ایرانی پیام بدهد "دیدید می‌توانیم توافق کنیم".
از توکیو چه خبر؟
با این حال احتمال معافیت ژاپن از تحریم خرید نفت ایران در جریان سفر رئیس‌جمهور ایران به ژاپن و دیدار با شینزو آبه قوت گرفته و به نظر می‌رسد ژاپنی‌ها موفق شده‌اند برای ایجاد روزنه‌ای در دیوار ایجاد شده در مسیر برجام از آمریکایی‌ها مجوز خرید نفت بگیرند. هرچند قرار نیست دارایی‌های ارزی ناشی از صادرات نفت ایران بصورت پول نقد در اختیار ایران قرار گیرد بلکه از کانال مالی جدید که مسئولیت اجرای آن بر عهده سوئیس خواهد بود، ایران می‌تواند از منابع ارزی برای کالاهای تعریف شده که از آن به‌عنوان کالاهای بشردوستانه ذکر می‌شود، استفاده کند.
توافق اولیه قبل از سال 2020
اگر دیدار روحانی و آبه در توکیو بتواند قبل از شروع سال 2020 روزنه‌ای ایجاد کند، شاید نشانه‌هایی از یک توافق بزرگتر قلمداد شود نظیر روزنه‌ای که پیش از برجام با آزادسازی بخشی از دارایی‌های بلوکه شده ایران در زمان دولت باراک اوباما رخ دا. ماجرایی که در آن زمان به توافق لوزان منجر شد. روحانی در روزهای اخیر بصورت تلویحی از توافق لوزان به‌عنوان نمونه‌ای عینی برای گشایش مسیر مذاکره نام برده است.
سفر روحانی به ژاپن، نخستین سفر رئیس‌جمهور ایران به شرقی‌ترین کشور آسیا پس از دیدار و مذاکره محمد خاتمی در سال 2000 است. آیا شرق این بار پس از 20 سال می‌تواند دریچه‌ای به‌روی مذاکره ایران و غرب باز کند؟ آیا ترامپ می‌خواهد الگوی متفاوتی از اینستکس اروپایی را روی میز مذاکرات به بن بست رسیده برجام بگذارد و آیا ایران گزینه‌های پیشنهادی آمریکا را که از زبان ژاپنی‌ها مطرح خواهد شد، می‌پذیرد؟ آیا شینزو آبه قرار است مأموریت ناتمام رئیس‌جمهور فرانسه را به سرانجام برساند؟ گمانه‌زنی‌ها درباره هدف سفر روحانی به ژاپن زیاد است و توأم با بیم و امید در هاله‌ای از ابهام و ایهام.
روزنه‌ای در قلب اروپا
همزمان با تحول دیپلماتیک در مسیر شرق، سوئیسی‌ها به‌عنوان حافظ منافع آمریکا در ایران به دنبال ایجاد کانال مالی مشترک با ایران هستند. هدف از این کانال که گفته می‌شود عملیاتی‌تر از اینستکس اروپایی است، تسهیل خرید کالاهای بشردوستانه ازجمله مواد غذایی و دارو خواهد بود و منابع آن قرار است از محل فروش نفت ایران به ژاپن تامین شود.
ماه دسامبر 2018 بود که سوئیس اعلام کرد در حال ایجاد یک کانال مالی و تجاری است تا ایران بتواند از تجارت بشردوستانه با این کشور یا حتی سایر کشورهای اروپایی به دور از سایه تحریم‌های آمریکا استفاده کند.
یک سال پس از اعلام این خبر، مارکوس لاینتر سفیر سوئیس در تهران در کنفرانس ایران‌گرین که با حمایت اتاق تهران برگزار شد از ایجاد این کانال مالی برای انجام مبادلات کالاهای انسان‌دوستانه خبر داد. به گفته وی، حوزه اصلی فعالیت این کانال در مبادله کالاهای بشردوستانه همچون دارو، تجهیزات پزشکی و محصولات غذایی تعریف شده است. این کانال مالی قرار نیست رقیب یا جایگزینی برای اینستکس باشد و درصورت ایجاد، متفاوت از سازوکار مالی اینستکس عمل خواهد کرد.
لاینتر توضیح می‌دهد: این سازوکار و کانال مالی اختراع و ابداع تازه‌ای نیست و در دوره قبلی تحریم‌ها علیه ایران نیز مشابه آن وجود داشته و در زمینه تسهیل شرایط نقل و انتقالات پولی برای تبادل کالاهای بشردوستانه به ایران فعال بوده و هم‌اکنون هم با توجه به منافعی که این کشور در ایران دارد، دولت سوئیس سعی می‌کند این کانال را ایجاد کند البته هنوز این سازوکار اجرایی نشده است.
فریال مستوفی عضو اتاق بازرگانی تهران گفت: یک کانال مالی مشترک میان ایران و سوئیس برای مبادله کالاهای بشردوستانه ایجاد خواهد شد. براساس صحبت‌های مارکوس لایتنر سفیر سوئیس در ایران، این کانال مالی در آینده نزدیک کار را آغاز خواهد کرد.چ
چه خبر از وعده اروپا؟
کشورهای اروپایی طرف برجام هم همچنان وعده تاسیس اینستکس را می‌دهند، ایران اما می‌گوید این سازوکار مالی با صحبت کردن و وعده دادن معجزه نمی‌کند.
فریال مستوفی رئیس مرکز خدمات سرمایه‌گذاری خارجی اتاق بازرگانی تهران گفت: فعالان اقتصادی بخش خصوصی ایران منتظرند تا مقام‌های اروپایی راهکارهای عملیاتی برای اجرایی شدن اینستکس را اعلام کنند.
وی با انتقاد از بدعهدی‌هایی که به ناکارآمدی اینستکس و تأخیر زیاد در شروع به‌کار آن منجر شده، گفت: دولت آمریکا می‌گوید کالاهای بشردوستانه را خارج از شمول تحریم‌ها علیه ایران قرار داده اما بانک‌های اروپایی به‌دلیل تهدیدهای آمریکا حاضر به همکاری با ایران نیستند حتی برای مبادله کالاهای بشردوستانه.
مستوفی ادامه داد: اینستکس نیز هنوز در هاله‌ای از ابهام‌ها در اجرا به سر می‌برد. سه کشور اروپایی طرف برجام آمادگی 6 کشور جدید اروپایی برای ورود به اینستکس را یک گام به جلو می‌خوانند و از ایران می‌خواهند از کاهش سقف تعهدات برجامی دست‌‌بردارد. ایران اما همچنان معتقد است اینستکس کارایی لازم را ندارد.
گشایش بزرگ در انتظار بازگشت آمریکا
درحالی‌که گمانه‌زنی‌ها درباره بازگشت آمریکا به برجام مطرح می‌شود اما این بازگشت از نظر تهران تنها با لغو تمام تحریم‌ها ممکن خواهد بود تا آنجا که شریف نظام مافی رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و سوئیس می‌گوید: آمریکا تا الان اجازه تاسیس کانال مالی ایران و سوئیس را برای تبادل غذا و دارو به سوئیس نداده است.
وی افزود: سوئیس چون عضو اتحادیه اروپا نیست نمی‌تواند از اینستکس بهره‌مند شود ولی قصد دارد یک کانال مالی جداگانه برای تبادل غذا و دارو با ایران ایجاد کند که البته آمریکا هنوز اجازه این کار را به سوئیسی‌ها نداده است.
حال باید دید آیا همه اقدام‌های آمریکا نوعی گروکشی برای رسیدن به یک توافق مستقیم با ایران بوده است یا نه؟ معافیت ژاپن از تحریم خرید نفت ایران، آزادسازی بخشی از دارایی‌های ارزی برای مبادلات محدود کالاهای بشردوستانه از طریق کانال مالی سوئیس و ایجاد یک خط ارتباطی، این بار از کانال ژاپن در جریان سفر روحانی به این کشور تنها وقتی عملیاتی می‌شود که ترامپ به دفتر کنترل دارایی‌های خارجی این کشور موسوم به اوفک دستور دهد تا بخشی از تحریم‌ها را لغو کند. آیا این امکان وجود دارد؟ سفر روحانی و بازگشت وی از ژاپن، نشان خواهد داد آیا قرار است اتفاق تازه‌ای رخ دهد یا نه؟
انتهای پیام