در ابتدای این نشست سعید صحت رئیس کمیته بیمه انجمن مالی اسلامی به بررسی اوراق بهادار بیمه ای پرداخت و گفت: مدیریت ریسک در جهان امروز یکی از واقعیت هایی است که شاید بدون آن ادامه فعالیت ها یه سهولت میسر نباشد. هم اکنون برای مدیریت ریسک روش هایی همچون اجتناب از بحران ، کاهش ، انتقال ریسک و اموری از این قبیل مورد استفاده قرار می گیرد.

وی در ادامه به بررسی 4 نوع مختلف ریسک در صنعت بیمه پرداخت و در خصوص ریسک هایی که بیمه گر قبول می کند گفت: ریسکی که بیمه گر قبول میکند و بر مبنای دقیق ارزیابی کرده و بر اساس محاسبات فنی حق بیمه دریافت می کند تا در موقع خسارت بتواند جبران کند. ریسک منابع انسانی که در سطح فنی در شرکت بیمه باید افراد با تجربه و متخصص کار کنند و در سطح فروش افراد حرفه ای حضور داشته باشند.

ریسک سرمایه گذاری یعنی سرمایه گذاری ها باید با توجه به محدوده ی قانونی انجام شده وهمیشه نقدینگی به مقدار لازم برای پرداخت خسارت در دسترس باشد و در نهایت ریسک در پرتفوی مثلاً بیمه ی شخص ثالث به مقدار زیاد اما بیمه عمر به مقدار کم که به تنهایی ریسک در دارایی ها ( پرتفوی ) را ایجاد می کند. برخی شرکت های بیمه به دلیل ریسک های فوق ورشکسته و از عرصه رقابت حذف شدند.

صحت به اوراق بهادار بیمه ای اشاره داشت و گفت: بعضی شرکت های بزرگ مانند بی پی و شرکت های بیمه اتکایی بزرگ مانند سوئیس ری و مونیخ ری برای پوشش ریسک های بزرگ همانند فجایع طبیعی از طریق اوراق بهادار بیمه ای ریسک را به بازار بورس منتقل می کنند.

وی در خصوص اجزای الگوی انتشار این اوراق دو بخش شرکت های منتشرکننده و بانی را معرفی کرد و گفت: منتشر کننده معمولا سازمان هایی با اهداف خاص هستند که برای انتشار این اوراق مثلا توسط شرکت های بیمه ایجاد می شوند (SPV) و بانی، شرکت بیمه یا بیمه اتکایی است که عملیات را پشتیبانی می کند.

همچنین قراردادی بین این دو طرف منعقد می شود که بانی باید به طرف دیگر پول پرداخت کند که طرف مقابل هم هنگام بروز حوادث فاجعه آمیز زیان بانی را جبران کند. اوراق بلایای طبیعی توسط منتشر کننده به سرمایه گذار فروخته می شود و وجوه حاصل در یک حساب تضمینی سپرده گذاری می شود. این وجوه هرگونه پرداخت به بانی در بروز حادثه را تضمین می کند. در صورت عدم حادثه  سرمایه گذار تمامی اصل پول خود در سررسید را از حساب تضمینی دریافت می کند و اگر حادثه رخ داد این میزان کاهش می یابد.

صحت در خصوص بانک پذیرنده سپرده گفت: بانک هرگونه زیان را که متوجه پرتفوی سرمایه گذاری منتشر کننده شود جبران می کند و در عوض هرگونه افزایش بیش از قرارداد ارزش این پرتفوی را دریافت می کند. معمولا این اوراق به سرمایه گذاران نهادی مانند شرکت سرمایه گذاری فروخته می شود.

وی افزود: با توجه به افزایش تعداد و شدت بلایای طبیعی در جهان همانند زلزله ژاپن و نیاز به پوشش خسارت های آن ها توسط شرکت های بیمه و کمبود ظرفیت بیمه ای این اوراق بهادار طراحی شد که علاوه بر انتقال ریسک به بازار سرمایه وگسترش ظرفیت بیمه اتکایی به  نوعی ابزاری برای تامین مالی و گسترش سرمایه ی شرکت های بیمه است. نکته این که شاید این اوراق جایگزین بیمه اتکایی نباشد اما مسلما مکمل آن است.

در پایان بخش اول این نشست صحت به عنوان نتیجه گیری از این بحث گفت: در ایران با توجه به نیاز، تحریم ها و مشکلات در زمینه بیمه اتکایی و با توجه به سیاست های اقتصاد مقاومتی این اوراق اگر بومی شده و منطبق بر فقه شیعه طراحی و ارائه شود می تواند بسیار مفید باشد که شاید یک ضرورت به شمار بیاید.

در ادامه نشست عبدالله دریابر معاون تأمین تامین مالی شرکت تامین سرمایه امید در خصوص راهکارهای کلی در صنعت بیمه گفت: در خصوص وقوع حوادث و فجایع طبیعی و غیرطبیعی راهکارهای بیمه ای را می توان به بیمه های سنتی و یا همان استفاده از بیمه های اتکایی مربوط دانست ولی پس از آن ارتباط بین صنعت بیمه و بازار سرمایه و همچنین تبدیل ریسک به اوراق بهادار در دستور کار قرار خواهد گرفت. در نهایت انتشار اوراق مربوط به بیمه موسوم به ILS یا Insurance Linked Security در دستور کار قرار می گیرد.

 وی در خصوص روش سنتی، استفاده از بیمه‌های اتکایی (پوشش ریسک) را مورد بررسی قرار داد و گفت: ظرفیت ریسک و ذخیره سرمایه محدود ، هزینه بالای استفاده از بیمه اتکایی هنگام وقوع حوادث و تحریم‌های مالی و بیمه‌ای را می توان از ویژگی ها و شاید از محدودیت های این شویه به شمار آورد. همچنین اوراق مرتبط با بیمه (ILS) را یک ابزار کارآمد و موثر (پوشش ریسک و تأمین مالی) دانست و اوراق تضمین زیان صنعت (ILW) ، اوراق بلایای طبیعی (Cat bond) و اوراق سایدکار(Sidecars) را زیرمجموعه های آن نامید.

دریابر در خصوص اوراق تضمین زیان صنعت گفت: قدیمی‌ترین اوراق بهادار مرتبط با بیمه  است و حفاظت و پشتیبانی از صنعت بیمه در مقابل زیان‌های شدید و حوادث و مکان‌های معینی را در بر می گیرد. مهمترین ویژگی‌های اوراق را می توان صرفاً پوشش ریسک به شمار آورد. در این شیوه خریدار اوراق شرکت‌های بیمه و بیمه اتکایی و فروشنده اوراق، نهادهای مالی بازار سرمایه و پول مانند صندوق‌های پوشش ریسک هستند. همچنین پرداخت زیان تعیین شده مطابق با شاخص‌های تعیین شده در قرارداد است و اوراق کوتاه مدت (بین 1 تا 1.5 سال) بوده و قابلیت معامله و فروش در بازار ثانویه را ندارد و طی مذاکرات دوطرفه و در سطح خصوصی تعیین تکلیف خواهد شد.

وی مهمترین ویژگی اوراق بلایای طبیعی (Cat bond) را تبدیل ریسک حوادث و بلایای طبیعی به اوراق بهادار در بازار سرمایه به شمار آورد که انتقال ریسک از بیمه به سرمایه گذار  و تأمین مالی شرکت های بیمه دو بخش مهم آن محسوب می شود.

این مقام مسئول افزود: فروشنده اوراق، شرکت های بیمه اتکایی بوده همچنین ابزاری بسیار مناسب برای متنوع سازی پرتفوی سرمایه گذاران بازار سرمایه محسوب می شود. این اوراق غالباً با نرخ شناوری با توجه به شاخص LIBOR منتشر می شوند بنابراین پوشش ریسک نرخ بهره را در بر می گیرد، معاملات پیچیده ای داشته و هزینه های بالای انتشار اوراق باعث از بین رفتن اصل و فرع اوراق در حالت وقوع چند حادثه خواهد شد.

دریابر با توجه به اهمیت این اوراق به بررسی بیشتر آن پرداخت و گفت: در این اوراق یک قرارداد بیمه اتکایی بین شرکت بیمه و نهاد واسط (سایدکار) منعقد می شود. بر خلاف اوراق بلایای طبیعی، مبنای بیمه اتکایی، مشارکتی است همچنین یعنی شرکت منتشر کننده اوراق (سایدکار- Sidecars) در ریسک بیمه نامه های یک یا چند شرکت بیمه خاص، در عوض دریافت بخشی از حق بیمه های دریافتی از آن بیمه نامه ها شریک می شود.

سپس اقدام به انتشار اوراق و یا سهام عادی می کند که وجوه حاصل از این اوراق و نیز حق بیمه های دریافتی از شرکت بیمه در یک حساب تضمینی سرمایه گذاری می شود. خریداران اوراق بازدهی حاصل از سرمایه گذاری را دریافت خواهند کرد و در عوض اگر  خسارتی برای شرکت بیمه به وقوع بپیوندد باید سهمی از ریسک بیمه نامه که توسط سایدکار تضمین شده از محل اصل و فرع اوراق پرداخت شود.

وی افزود: اوراق سایدکار برخلاف اوراق بلایای طبیعی که تنها برای حوادث فاجعه آمیز منتشر می شوند، می تواند در انواع رشته های بیمه ای و حتی بیمه نامه های عادی به کار رود.  برخلاف اوراق بلایای طبیعی که معمولاً طول عمر زیادی دارند، عمر اوراق سایدکار دو تا سه سال است.خریداران این اوراق می توانند در مورد اوراق به مذاکره بپردازند و سهم خاصی از کسب و کار و بیمه نامه های شرکت بیمه یا بیمه اتکایی را برای بیشینه کردن سود مورد توافق قرار دهند. به دلیل ریسک بالای این اوراق عموماً خریداران اوراق منتشره سایدکار سرمایه گذاران نهادی مانند انواع صندوق های پوشش ریسک، شرکت های تأمین سرمایه و صندوق های سرمایه گذاری مشترک هستند.

دریابر  در خصوص شرکت های سایدکار(نهاد واسط) گفت: طبق قانون آمریکا برای فعالیت باید اقدام به اخذ مجوز مربوطه به انجام امور فعالیت های بیمه اتکایی کند اما باید توجه داشت این شرکت یک شرکت بیمه اتکایی معمولی نیست بلکه یک موجودیت با هدف خاص است که دارای طول عمر مشخص است و پس از پایان آن مدت منحل خواهد شد.

از سوی دیگر سایدکار حقیقی وقتی شکل می گیرد که بانی که اقدام به ایجاد و پذیره نویسی سایدکار می کند، خود در آن سهامی نداشته باشد و سرمایه گذاری نکند. زیرا هدف از ایجاد سایدکار انتقال ریسک به خارج از شرکت است و اگر بانی خود جزو سرمایه گذاران سایدکار باشد هدف محقق نخواهد شد.

وی در خصوص شرکت های بانی عنوان کرد: این شرکت،شرکت های بیمه و بیمه اتکایی که شرکت سایدکار با پشتیبانی آنها به وجود می آیدهستند. بانی اقدام به خرید پوشش بیمه ای از شرکت سایدکار می کند و تنها مشتری وی، و در واقع فلسفه وجودی شرکت سایدکار است.

شرکت بیمه یا بیمه اتکایی که نقش بانی را ایفا می کند مسئول تمام جنبه های مراحل بیمه گذاری، و تصفیه مطالبات بیمه گذاران است، و یک کارمزد به عنوان حق خدمات از شرکت سایدکار بابت این کارها، دریافت خواهد کرد. همچنین در مورد سرمایه گذاران باید عنوان کرد سرمایه گذاران سومین بازیگران اصلی در این میان هستند. این سرمایه گذاران در واقع سرمایه گذاران نهادی اند که حاضر به ریسک پذیری هستند. مانند نهادهایی چون صندوق های پوشش ریسک ، بانک های سرمایه گذاری و صندوق های مشاع سرمایه گذاری.

دریابر در خصوص روابط حقوقی بین واسط و بانی گفت: بین بانی و شرکت سایدکار دو نوع رابطه وجود دارد. اولاً بانی مشتری انحصاری شرکت سایدکار به عنوان بیمه گذار اتکایی است و ثاًنیا ارائه کننده خدمات به شرکت سایدکار است. بانی به عنوان مشتری سایدکار اقدام به خریداری پوشش بیمه ای در مقابل ریسک وقوع حوادث نسبت به بیمه نامه هایی که منعقد کرده است می کند و در واقع بخشی از ریسک این بیمه نامه ها را واگذار می کند.

اما این نحوه واگذاری به شکل مشارکتی است یعنی سایدکار اقدام به مشارکت در بخشی از ریسک بیمه نامه های خاصی می کند که با شرکت بیمه به توافق خواهد رسید و در نتیجه به مقدار متناسب بخشی از حق بیمه دریافتی از هر بیمه نامه نیز از طرف شرکت بیمه به سایدکار پرداخت خواهد شد.

درصد و میزان این حق بیمه اتکایی ارتباط مستقیم با نرخ بیمه اتکایی بازار بیمه خواهد داشت البته در قراردادی دیگر، بانی به عنوان تأمین کننده خدمات شرکت سایدکار، اموری مانند پذیره نویسی بیمه نامه ها، مدیریت مطالبات و ادعا ها و مدیریت عمومی و شرکت سایدکار را در مقابل دریافت کارمزدهای متناسب انجام می دهد.

وی در خصوص روابط حقوقی بین سرمایه گذاران و واسط گفت: سرمایه گذاران که همان نهادهای مالی هستند از دو طریق اقدام به تأمین مالی شرکت سایدکار می کنند، از طریق خرید سهام عادی و ممتاز این شرکت، یعنی از طریق خریداری سهام یک شرکت سرمایه گذاری که مالکیت کامل سایدکار را دارد یا اینکه از طریق خریداری اوراقی که خود شرکت سایدکار منتشر می کند یعنی تأمین مالی شرکت سایدکار از طریق بدهی.

دریابر ادامه داد: شرکت سایدکار وجوه حاصل از تأمین مالی از طریق سهام و بدهی و نیز حق بیمه های دریافتی از بانی را نزد یک امین در یک حساب تضمینی که به آن بهره تعلق می گیرد سرمایه گذاری می کند. شرکت بانی طبق قرارداد در مواقع تحمل زیان های بیمه ای نسبت به برداشت آن اولویت خواهد داشت و مازاد آن نیز به صورت اصل و فرع بدهی یا سود تقسیمی سهام، بین سرمایه گذاران تقسیم می شود.

وی در خصوص منافع بانی به 5 رویکرد اصلی اشاره داشت و گفت: افزایش ظرفیت بیمه ای و افزایش سرمایه به صورت غیرمستقیم  ، افزایش کارایی شرکت های بیمه به لحاظ سرعت زمانی دریافت خسارت های احتمالی ، درآمدزایی شرکت بانی به دلیل امور پذیره نویسی و سایر مسائل مدیریتی سایدکار ، کاهش الزامات ذخیره سرمایه بانی و پذیره نویسی مجدد اوراق با افزایش دوره ای  نرخ بیمه ها منافع مطلوبی را به همراه خواهد داشت.

این مقام مسئول در خصوص منافع سرمایه گذاران به 6 منفغت اصلی اشاره کرد:

1- امکان بازدهی بالای اوراق (پوشش اتکایی بیمه نامه های دارای نرخ پوشش بیمه ای بالا توسط سایدکار )

2- دوره ی زمانی محدود و محدوده ریسک مشخص این سرمایه گذاران(نوع بیمه ای)

3- امکان متنوع سازی مناسب پرتفوی سرمایه گذار

4- استفاده از افزایش دوره ای نرخ پوشش بیمه ای (ورود به بازار هنگامی که نرخ پوشش بیمه ای بالاست و خروج هنگامی که به علت عرضه بیشتر بیمه اتکایی نرخ پوشش اتکایی کاهش می یابد.)

5- مهم بودن اینکه بانی هم خود مشتری سایدکار هست و هم یک شرکت متخصص و دارای تجربه بالا در زمینه بیمه است.

6- امکان راه اندازی سریع شرکت سایدکار(در امریکا 2 هفته)

دریابر در پایان این بخش به عنوان نتیجه گیری عنوان داشت: اوراق بهادارسازی یکی از ابزارهای مهم مدیریت ریسک مالی مورد استفاده شرکت‌های بیمه‌ای است همچنین تأمین منابع مالی از طریق اوراق بهادارسازی ابزارهای بیمه‌ای از روش‌های نوین تأمین مالی در بورس‌های توسعه‌یافته به شمار می‌رود.

در سال‌های اخیر مطالعات و بررسی‌های مختلفی برای راه‌اندازی و بهره‌برداری از این ابزارها با استفاده از ظرفیت‌های بورس اوراق بهادار در کشور صورت گرفته ولی تاکنون اقدامی برای راه‌اندازی آن صورت نگرفته است. با توجه به حجم بالای نقدینگی در جامعه و لزوم مدیریت آن باهدف کاهش سطح تورم و نیز قابلیت‌ها و ظرفیت‌های بورس اوراق بهادار، ورود این ابزار به بازار سرمایه بسیار حیاتی و با اهمیت بوده و با توجه به تجربیات سایر بورس‌ها پیش‌بینی می‌شود مورد استقبال سرمایه‌گذاران قرار گیرد.

اوراق سایدکار جزو نوآوری‌های جدید بازارهای سرمایه و صنعت بیمه هستند و این اوراق قادرند ظرفیت بیمه و بیمه اتکایی را در مقابل حوادث فاجعه‌آمیز افزایش دهند و از ورشکستگی شرکت‌های بیمه‌ای در هنگام وقوع این حوادث جلوگیری کنند.استقرار شرکت‌های سایدکار و انتشار اوراق آن‌ها می‌تواند ظرفیت بیمه‌ای کشور را تا حد زیادی گسترش دهد.

اوراق سایدکار ابزار جدیدی را به پرتفوی سرمایه‌گذاران معرفی می کند. همچنین شرکت‌های سایدکار و انتشار اوراق آن‌ها از نظرانطباق با شریعت اسلام و قوانین و مقررات موجود در کشور و نیز بستر بازار سرمایه و صنعت بیمه باید مورد بررسی بیشتر قرار گیرد.

در بخش سوم نشست محمد مهدی حسینی منش پژوهشگر مالی اسلامی و مشاور فقهی شرکت تامین سرمایه امید در خصوص مبانی فقهی اوراق سایدکار گفت: این قرارداد، مجموعه‌های پیوسته است که اجزای آن در ارتباط پویایی باهم، معنا پیدا می کند تا نهایتاً ریسک حاصل از بیمه اموالی که در بلایای طبیعی تخریب‌شده به بازار سرمایه انتقال یابد.

شرکت‌های بیمه به‌جای اینکه ریسک ناشی از حوادث غیرمترقبه و بلایای طبیعی را به دست شرکت بیمه اتکایی پوشش دهند، این ریسک را به بازار سرمایه و سرمایه گذاران آن انتقال می‌دهند. قرارداد بیمه اتکایی را با شرکت واسط منعقد می‌کنند و حق بیمه اتکایی را به این شرکت تحویل می‌دهند.

وی ادامه داد: شرکت واسط با سرمایه‌گذاران که عمدتاً نهادهای مالی ریسک پذیر هستند قرارداد می بندد و اوراق بلایای طبیعی را منتشر و به آن ها، سود ثابت پرداخت می کند. ضمن این قرارداد، از آن‌ها تعهد می گیرد در صورت تحقق حادثه غیرمترقبه، با شدت معینی از اصل یا فرعِ اوراق یا هردوی آن‌ها برمی‌دارد و به شرکت بانی می پردازد.

حسینی منش 3 شیوه پرداخت سود را به این گونه معرفی کرد:

اول: سود ناشی از سرمایه گذاری وجوه خود که نزد نهاد واسط است.

دوم: حق بیمه دریافت شده از شرکت بیمه

سوم: سود ناشی از سرمایه‌گذاری این حق بیمه که نزد نهاد واسط است

وی افزود: شرکت واسط مجموع پول دریافت شده از شرکت بیمه (بابت حق بیمه اتکایی) و سرمایه گذاران (بابت انتشار اوراق) را سرمایه گذاری می کند. ازآنجایی‌که ممکن است بازده این سرمایه‌گذاری، نوسان داشته باشد، بازده حاصل از آن را با شرکت حقوقی دیگر در قبال دریافت‌های ثابتی (که میزان این دریافت‌ها همان سود ثابت پرداختی به سرمایه‌گذاران است) معاوضه می کند. همچنین شرکت واسط با آن شرکت، قرارداد سوآپ بازده کل منعقد می کند که به دو شیوه محتلف خواهد بود:

الف) اگر حادثه‌ای اتفاق نیفتد: سرمایه گذاران در آخر دوره، اصل پول سرمایه گذاری شده در اوراق و نیز سود آن را دریافت می کنند که بخشی از این سود، حق بیمه اتکایی و سود حاصل از سرمایه گذاری آن به دست واسط است.

ب) اگر حادثه‌ای اتفاق بیفتد: به میزان تعهد شده از سرمایه موجود نزد واسط کم می شود و بقیه در انتهای دوره در اختیار سرمایه گذاران قرار می گیرد.

حسینی منش  در خصوص رابطه واسط با سرمایه گذاران این رابطه به لحاظ فقهی را چندین صورت زیر، قابل تصور دانست:

الف)  اصل قرارداد، قرض باشد: قرض، تملیک مال به دیگری به‌شرط ضمان است. شرکت واسط، پولی را از سرمایه‌گذاران می‌گیرد و در ضمن این‌که اصل سرمایه را تضمین می‌کند، متعهد می‌شود سود ثابتی به آن پرداخت کند. چنین قراردادی در زمره قرض ربوی محسوب می شود و حرمت آن، قطعی است.

ب)اصل قرارداد، مضاربه باشد: مضاربه عبارت است از این‌که انسان مالی را به دیگری بپردازد تا در مقابل حصه ای از ربح آن، در آن سرمایه، کار و فعالیت کند. واسط در قبال انتشار اوراق، سرمایه را دریافت و قراردادی مبنی بر پرداخت درصدی از سود، منعقد می کند و مبلغ را در فعالیت های تجاری یا مطلق فعالیت های سودآور به کار می گیرد. در این صورت، پرداخت هرگونه سود ثابت، قرارداد را با مشکل مواجه می کند و آن را داخل قراردادهای ربوی خواهد کرد.

ج) به‌صورت وکالت عام: اصل قرارداد به‌صورت وکالت عام باشد. وکالت، نیابت در تصرف از طرف موکل است. بر اساس این، شرکت واسط، پول را سرمایه‌گذاری و همه سود را به سرمایه گذاران، پرداخت و خود، حق الوکاله دریافت می کند؛ و در صورت وقوع خسارت، به صورت شرط ضمن عقد، به میزان تعهد، از سرمایه و سود سرمایه گذاران برداشت می شود.

انتهای پیام