دو تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به مزیت‌های بازار دوطرفه، اعلام کردند: در این بازار نظیر آتی سکه و آپشن میتوان علاوه بر خرید، سهامی که از قبل وجود نداشت را به فروش رساند.
به گزارش پایگاه خبری بورس پرس، علی پوررمضان با بیان مطلبی به عنوان "بازار دوطرفه چیست؟" در دنیای اقتصاد اعلام کرد: به‌طور کلی و عام، دو نوع بازار را میتوان متصور بود، بازار یک‌طرفه و بازار دوطرفه. در بازارهای یک‌طرفه مانند بورس تهران صرفا می‌توانید با آورده مالی شخصی سهامی را خریداری کرده و بعد از سپری‌شدن زمان، سهامی را که از قبل معامله کشد با سود یا ضرر بفروشید.
در بازار دوطرفه نظیر آتی سکه و آپشن در ایران یا بازارهای جهانی می‌توانید علاوه بر خرید، سهامی را که از قبل نداشتید به فروش برسانید یا فروش استقراضی انجام دهید. همچنین میتوان از کاهش قیمت‌ها سود کسب کرد. بازار دوطرفه به نوعی بازار مالی گفته میشود که سهامداران آن قادر هستند از موقعیتهای مختلف به‌منظور کسب سود استفاده کنند.
یکی از فرصت‌‌های کسب سود، حالت short sell یا فروش استقراضی است. در این حالت، سهامداران بدون اینکه سهم مورد معامله شخصی شده باشد، قادر به کسب سود هستند. به طور کلی در فروش استقراضی، سهامداران و معامله‌کنندگان متعهد می‌شوند در آینده سهم آن شرکت را پس بدهند. در این حالت، حتی اگر بازارهای مالی روند ریزشی داشته باشند میتوان اقدام به کسب سود کرد. در حالی که در حالت عادی و در بازارهای یک‌طرفه امکان سودگیری وجود ندارد.
مزایای بازار دوطرفه
افزایش عمق معاملات: بازارهای دوطرفه چون برمبنای تحلیل و ارزیابی معاملات شکل گرفته‌اند، عمق بیشتری دارند و در این بازار سهامداران با تامل بیشتری در مورد خرید یا فروش سهام تصمیم‌گیری می‌کنند.
امکان کسب سود در شرایط نزولی: با توجه به سازوکاری که مطرح شد، بازار دوطرفه این امکان را فراهم خواهد کرد تا معاملهگران در شرایط نزولی بازار نیز سود کسب کنند.
افزایش درصد نقدشوندگی: با توجه به تعهدات از پیش مشخص‌شده در این بازار، خریدار و فروشنده به وظایف آگاه و متعهد به اجرای آن هستند که همین موضوع باعث نقدشوندگی سهام در زمان تعیین‌شده میشود.
بازار دوطرفه در ایران
در حال حاضر ساز و کار معاملات سهام در بورس و فرابورس به صورت یک‌طرفه است و همین امر موجب شده تا سرمایه‌گذاران فقط در روند های صعودی بتوانند سود کسب کنند و در روندهای نزولی دچار زیان می‌شوند. این مسئله باعث کاهش شدید حجم معاملات و خروج سرمایه‌گذاران از بازار خواهد شد.
در سال‌های اخیر معاملات دوطرفه در بازار مشتقه (آتی کالا و آپشن) راه‌اندازی شده و سرمایه‌گذاران می‌توانند با توجه به تشخیص و تحلیل روند فعلی بازار موقعیت خرید یا فروش را اتخاذ کنند. به بیان دیگر چه در زمان صعود و چه در زمان نزول، سرمایه‌گذاران می‌توانند متناسب با تحلیل خود موقعیت فروش و خرید اتخاذ کنند و دیگر نگران اتمام روند اصلاحی نباشند.
یکی از الزامات ورود به این بازارها دانش مالی و قدرت تحلیل سرمایه‌گذار است. در صورتی که سرمایه‌گذار از این‌ها بی‌بهره باشد در بازار دوطرفه قطعا زیان بیشتری نسبت به بازار یک‌طرفه متحمل خواهد شد و حتی خطر از دست دادن تمام سرمایه در مدت کوتاه دور از ذهن نیست.
با توجه به تجربیات سال ۹۹ و ضرر سنگین سهامداران تازه‌وارد که عمدتا دانش تحلیلی بسیار کمی داشتند تا دو طرفه شدن کل بازار سهام راهی طولانی در پیش است و اگر فردی به این بازار علاقه‌مند باشد، می‌تواند در معاملات آتی یا آپشن فعالیت کند و به‌مرور دوطرفه شدن معاملات سهام هم مشاهده شود.
گام بلند برای نزدیک شدن بورس ایران به بازارهای مالی پیشرفته
ابراهیم سماوی هم اعلام کرد: بازار سرمایه در کشورهای پیشرفته، بهعنوان بازوی اصلی رشد اقتصاد واقعی نقش بازی می‌کند. به‌منظور ایفای بهتر نقش برجسته بورس در بخش واقعی اقتصاد، دانش مهندسی مالی میتوان موجب ایجاد و متنوع‌سازی ابزارهای مالی باشد اما این مهم در ایران به میزان کافی جدی گرفته نشد.
بازارهای مالی دوطرفه این فرصت را برای سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی فراهم می‌کنند تا در صورت ریزش بازار بتوان از آن فرصت استفاده و سود کسب کرد. به همین دلیل این بازار جذابیت فراوانی برای معاملهگران دارد و اثر مثبتی بر کاهش ریسک نقدشوندگی و افزایش حجم معاملات خواهد داشت.
در بازار یک‌طرفه مانند بورس، صرفا با خرید سهم و افزایش قیمت میتوان سود کسب کرد. به این صورت که با استفاده از روش‌های تحلیلی متفاوت مبتنی بر تکانه‌های قیمتی مانند تحلیل تکنیکال یا بر پایه تحلیل بنیادی که عموما بر روش قیمت به سود آینده‌نگر (P\E Forward) متمرکز است پیش‌بینی صورت گیرد و در صورت رشد قیمتی بازده سرمایه‌ای کسب کرد.
بازارهای یک‌طرفه معایبی مانند زمان‌بر شدن دوران رکود را دارند. به‌خصوص در فضای فعلی اقتصاد ایران که دارای تورم افسارگسیخته‌ای است و عموم سهامداران تمایلی به فروش سهم در زیان ندارند و همین امر به رکود بیشتر و زمان‌بر شدن اصلاح بازار منجر میشود. به همین دلیل، شیب نمودارها در زمان صعود، زیاد و در زمان ریزش، کم خواهد بود که این امر کارآیی ابزار تحلیل تکنیکال و سایر ابزارهای مبتنی بر تکانه‌های قیمتی را به‌شدت کاهش می‌دهد.
ایراد بعدی، گذری بودن بازار سرمایه است که در زمان صعود حجم نقدینگی زیاد به بازار سرمایه گسیل پیدا می‌کند و در زمان ریزش عمده این حجم نقدینگی از بازار خارج شده و به سمت بازارهای غیرمولد و مخرب مانند ارز، مسکن و طلا راه پیدا می‌کند. از افزایش ریسک نقدشوندگی در دوران رکود هم میتوان بهعنوان یکی از مصائب اصلی بازار یک‌طرفه نام برد که پول هوشمند جرئت ورود به بازار در زمان رکود به‌رغم ارزندگی آن را ندارد. در بازارهای دو طرفه مانند اکثر بورس‌های جهانی، ابزاری به نام فروش استقراضی(Short Sell) وجود دارد که میتوان با استفاده از آن از نزول قیمت‌ها مانند موقعیت خرید در صعود قیمت‌ها بازده سرمایه‌ای محقق کرد.
در حالتی که سرمایه‌گذار پیش‌بینی کند قیمت سهمی بیش از حد رشد داشته یا غیر‌ارزنده بوده و به‌زودی ریزشی خواهد شد، می‌تواند تعداد مشخصی سهم را از مالک استقراض کند، بلافاصله به فروش برساند و همان تعداد را در قیمتی پایین‌تر خریداری کند و به مالک پس دهد. از طرفی فردی که موقعیت فروش استقراضی را اتخاذ کرده در عمل به میزان ریزشی که آن میزان سهم داشته که همان مابهالتفاوت فروش سهم در قیمت بالاتر و خرید سهم در قیمت پایین‌تر است، سود خواهد کرد و در نهایت تعداد سهام برای مالک محفوظ خواهد ماند.
پس به صورت کلی در موقعیت فروش استقراضی مراحل این‌گونه است که ابتدا قرض‌گرفتن سهم از مالک آن سپس فروش سهم در قیمت‌های جاری بازار توسط متقاضی به وکالت از مالک بعد از آن منتظر ماندن متقاضی برای کاهش قیمت سهم و خرید آن سهم از بازار توسط متقاضی به وکالت از مالک و در نهایت بازگرداندن سهم به مالک آن و شناسایی سود معامله توسط متقاضی از مابهالتفاوت این خرید و فروش است.
در شرایطی که برخلاف پیش‌بینی معامله‌گری که فروش استقراضی اتخاذ کرده، قیمت سهم رشد کند مانند معامله‌گری که سهمی را خریده و قیمت آن کاهشی بوده متضرر خواهد شد. ساز و کار اصلی فروش استقراضی توسط کارگزاری‌ها این‌گونه است که مالکان می‌توانند درخواست در اختیار گذاشتن سهم برای فروش استقراضی را فراهم کنند و متقاضیانی که قصد اتخاذ موقعیت معاملاتی فروش استقراضی را دارند از کارگزاری برای فروش، استقراض کنند.
همچنین برای اطمینان از این ساز و کار، متقاضی مبلغی را بهعنوان وجه تضمین به کارگزار می‌دهد تا در صورت عدم‌بازگرداندن سهام استقراضی به مالک از وجه تضمین وی استفاده شود. با توجه به حرام‌بودن بهره ناشی از استقراض، ماهیت ربوی ابزار فروش استقراضی یکی از چالش‌های اساسی این ابزار بود.
از این‌رو با توجه به مفاهیم مالی اسلامی، ساز و کار جدیدی به نام فروش تعهدی تبیین شد که کارآیی فروش استقراضی را دارد و مسئله ربوی بودن آن رفع شد. این سازوکار نوین در قالب عقد وکالت‌نامه بین متقاضی و مالک سهام است. به این صورت که سرمایه‌گذار به وکالت از مالک سهام و با نام مالک، نسبت به فروش سهام مالک اقدام می‌کند که به این روش فروش تعهدی گفته میشود.
از مزایای بازار دوطرفه میتوان به مواردی همچون امکان کسب بازدهی در زمان ریزش بازار، افزایش تحلیل‌پذیری بازار، جلوگیری از حباب‌های بزرگ، افزایش کارآیی ابزار تحلیل تکنیکال، پوشش ریسک (Hedging) موقعیتهای خرید با استفاده از فروش تعهدی، کاهش شدید ریسک نقدشوندگی و عدم‌سرریز حجم نقدینگی ناگهانی از بازار سرمایه به سایر بازارهای غیرمولد اشاره کرد.
هرچند در ایران در ابزارهای مشتقه اعم از قراردادهای آتی و اختیارمعامله شرایط بازاری دوطرفه برقرار است اما در مورد بازار سهام به دلیل نبود زیر ساخت‌های نظارتی، مقرراتی و فنی لازم بازار دوطرفه به معنای واقعی شکل نگرفت. در صورتی که این زیرساخت‌ها شکل گیرد، فرهنگ‌سازی و آموزش کافی می‌تواند جایگاه این ابزار نوین را مستحکم کند تا در نهایت بازار سرمایه ایران یک‌گام به بازارهای مالی پیشرفته نزدیک‌تر شود و بیش از پیش به کمک بخش واقعی اقتصاد بیاید.
تلگرام اصلی بورس پرس : t.me/boursepressir
انتهای پیام