مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی اعلام کرد: ۱.۸ میلیون نفر روی زون‌فرونشست جنوب پایتخت زندگی می‌کنند که باید برای کنترل این روند چاره ای اندیشید.
به گزارش پایگاه خبری بورس پرس به نقل از روزنامه شرق، مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی اعلام کرد: فرودگاه مهرآباد، دو خط آهن، دو انبار مواد نفتی و سوختی و حدود ٤٤ جایگاه پمپ‌بنزین و ١٥ جایگاه پمپ‌گاز، ٣٠کیلومتر خط لوله نفت، ٧٠کیلومتر خطوط فشاری قوی، ٢٠٠کیلومتر خطوط اصلی گاز،5 منطقه شهری تهران،8 شهر به‌همراه ٩٩ آبادی در زون‌فرونشست قرار دارند. به‌این‌ترتیب، 1.8 میلیون نفر روی زون‌فرونشست جنوب پایتخت زندگی می‌کنند.
انوشیروان کنی عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهیدبهشتی گفت: رفتارهای حاصل از فرونشست زمین مانند زلزله غیرقابل‌پیش‌بینی است، کسی نمی‌داند که با تداوم روند فرونشست در جنوب تهران، چه بلایی در انتظار زیرساخت‌های اصلی خواهد بود و حجم خسارات چگونه است. فقط می‌دانیم که این زیرساخت‌ها در معرض تهدید فرونشست قرار دارند و باید برای کنترل این روند، چاره‌ای اندیشید.
فرونشست زمین خسارات مالی و جانی زیادی برای کشورهایی که درگیر آن هستند، به همراه دارد. سازه‌های خطی هم‌چون ریل‌های راه‌آهن و لوله‌های گاز و آب، با وقوع فرونشست‌ها، دچار خسارت می‌شوند. این سازه‌ها وقتی در مسیر با پدیده فرونشست روبه‌رو شوند، دچار مشکل خواهند شد و پیوسته باید مسیر حرکت آنها اصلاح شود.
هزینه‌های اصلاح این مسیرها را اگر جمع کنیم، سالانه رقم بالایی به اقتصاد تحمیل می‌شود که در نتیجه برداشت بیش‌از‌حد منابع آب زیرزمینی برای توسعه کشاورزی در جنوب تهران حاصل شده است. با توجه به آمارهای ارائه‌شده از سوی علی بیت‌اللهی رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی که از تهدید فرونشست زمین برای راه‌آهن تهران-جنوب، تهران-تبریز و مترو خبر داده، خسارات ناشی از فرونشست زمین در جنوب تهران، رقم چشمگیری خواهد بود.
وی افزود: فرونشست، جنوب تهران، گستره‌های جنوبی و جنوب غرب آن را تا اراضی پایین‌دست ورامین و پیشوا تهدید می‌کند و زون فرونشست در جنوب شهر تهران، علاوه‌بر مناطق شهری تهران، نسیم‌‌‌شهر، صباشهر، اسلامشهر، باقرآباد، کهریزک، چهاردانگه و نصیرآباد را نیز دربر می‌‌گیرد. اتوبان آزادگان، جاده قدیم کرج، اتوبان تهران-ساوه و جاده قدیم ساوه، جاده احمدآباد مستوفی، بلوار رسول اکرم، بلوار غدیر و جاده شهریار و بزرگراه کمربندی دوم تهران از بزرگراه‌ها و جاده‌های مهمی است که در این محدوده واقع شده است.
این مقام مسئول ادامه داد: وجود پالایشگاه نفت تهران و کارخانه‌های بسیاری نظیر ایران‌خودرو دیزل، سایپا، شیر پاستوریزه تهران و شهرک‌‌های‌صنعتی متعدد، این منطقه (جنوب تهران) را بسیار بااهمیت کرده است. طول خط راه‌آهن قرارگرفته در زون‌فرونشست حدود ١٢٠کیلومتر است.همچنین ٢٥کیلومتر از خطوط مترو در همین زون واقع‌اند.اتوبان‌های بینشهری نیز در محدوده فرونشست، گستردگی طویلی دارند که جمع طول آنها حدود ٢٠٠ کیلومتر است.
ترک و شکاف در محدوده پل‌ها
بیت‌اللهی درباره وضعیت راه‌های مواصلاتی تحت‌تأثیر پدیده فرونشست گفت: راه‌ها و معابر شهری و بینشهری اصلی و فرعی نیز جمعا طولی در حدود 2.3 هزار کیلومتر در محدود فرونشست دارند، ضمن اینکه حدود ٢١دهنه پل در منطقه فرونشست قرار گرفته که به‌عنوان نقاط مهم ارتباطی مسیرها به هم تلقی می‌شود. برخی از این پل‌ها در منطقه فرونشست دچار ترک و شکاف در اثر فرونشست شده‌اند.
وی ضمن اعلام ٢٥١ هزار و ٤٨٠ دستگاه ساختمان، ٢٨٨ مرکز آموزشی، ٥٧ بیمارستان و ٦٦ کارگاه تولیدی مستقر در زون فرونشست تأکید کرد: قرارگیری فرودگاه مهرآباد در حاشیه اراضی و زون فرونشست زمین یکی از مهمترین عوامل ریسک فرونشست را در این محدوده به‌وجود آورده که امکان پدیداری ترک‌ها و شکاف‌های سطح زمین را در این محدوده فراهم می‌کند. نکته مهم دیگر، واقع‌شدن تعدادی از گسل‌های لرزه‌زای منطقه در زون فرونشست است. طول گسل‌های موجود در محدوده فرونشست حدود ١٦٥ کیلومتر برآورد شده است.
راهی برای کنترل خطر وجود ندارد
اگرچه محمدسعید ایزدی دبیر شورای‌عالی شهرسازی و معماری از شناسایی نقاط پرخطر از نظر زلزله و مناطق مستعد فرونشست در شهر تهران و تدوین راهکارهای مهار خطر در قالب یک سند، در شورای‌عالی شهرسازی و معماری خبر داده، اما انوشیروان کنی کنترل پدیده فرونشست زمین را غیرممکن معرفی می‌کند.
وی افزود: درحال‌حاضر حتی اگر روند برداشت آب زیرزمینی هم متوقف شود، چون اراضی جنوب تهران خسارت دیده و در مدت ٤٠ تا ٥٠ سال گذشته برداشت آب اثر خود را گذاشته، با کنترل برداشت‌ها، فرونشست تا ٢٠ و ٢٥ سال دیگر ادامه خواهد یافت.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: فضایی بین دانه‌های خاک و ذرات زیر زمین وجود دارد که پر از آب شده است. آب، فشار به دانه‌ها وارد می‌کند و نمی‌گذارد آن دانه‌ها به هم نزدیک شوند. با برداشت آب، فشار روزنه‌ای صفر می‌شود و از بین می‌رود. دانه‌ها به هم می‌چسبند و فاصله آنها از هم کم می‌شود. اینها تحت وزن خاک بالاسری به هم نزدیک می‌شوند، هرچه آب از اعماق بیشتر برداریم، لایه‌های اعماق بیشتری تخریب می‌شوند. حتی اگر جلوی برداشت آب را بگیریم، لایه‌های بالاسری تخریب شده است و این روند برگشت‌پذیر نیست و نمی‌توان زمین را بالا آورد.
کنی ادامه داد: اگر برداشت‌ها را کنترل کنیم، نهایتا شرایط بدتر نمی‌شود.میزان خسارات ناشی از فرونشست قابل تخمین نیست و در جاهای مختلف فرق می‌کند. اگر زیر یک شهر فروبنشیند که برج میلاد روی آن است با زمینی که در آن کشاورزی می‌شود، خسارت‌های مختلفی به بار می‌آید.
به اعتقاد وی، در جنوب تهران ما یک فرونشست یکنواخت داریم که کل پهنه در حال پایین‌رفتن است. اگر حجم تخلیه آب به حدی باشد که لایه‌های بالاسری بریزند و در زمین یک حفره ایجاد شود که اصطلاحا گفته می‌شود زمین دهن باز کرده، در آن صورت خسارات جبران‌ناپذیر خواهد بود، البته این خسارت تاکنون رخ نداده است. همان‌طور که کسی نمی‌تواند زلزله را پیش‌بینی کند، دهن بازکردن زمین هم غیرقابل‌پیش‌بینی است. اگر زمین دهن باز کند، احتمال انفجار ناشی از مراکز ذخیره سوخت و لوله‌های گاز و... وجود دارد، ولی این رخداد بستگی کامل به شرایط دارد.
انتهای پیام